Aanbevolen huiswerk: 

• Hoofdstuk 8: pag. 54 opdr. 3,4,5
  Pag. 55 opdr. 9
• Hoofdstuk 9: pag 57. Opdr. 1 t/m4
  Pag. 58. Opdr. 8
  Pag. 61 opdr. 11
• Als voorbereiding voor het schoolexamen kun je de zelftest maken op pagina 62

Hoofdstuk 8: De rechtsstaat in internationaal perspectief

VRAGEN  blz. 54

1. a. Over de schuldvraag.

De rechter bepaalt de hoogte van de straf.

1. Voordelen:

–      Het vergroot de betrokkenheid van burgers bij de rechtspraak.

–      Een jury bestaat uit meer personen en dat kan partijdigheid tegengaan.

–      Een oordeel van gewone burgers sluit beter aan bij het rechtsgevoel van de bevolking.

Nadelen:

–      Juryleden zijn minder deskundig dan goed opgeleide rechters.

–      Juryleden zijn meer beïnvloedbaar (meer ontvankelijk voor emoties) dan ervaren rechters.

–      Het samenstellen van een goede jury kost extra tijd en geld.

 

2. De internationale bescherming van grondrechten komt boven op de bescherming door de nationale grondwet.

 

3. Landen dragen hun zeggenschap op het gebied van strafrecht voor een deel over aan een bovenstatelijk orgaan: het Internationaal Strafhof.

 

4. De EU voert druk uit op landen waar de rechtsstaat in gevaar is.

De EU kan met artikel 7 van het EU-verdrag een land het EU-stemrecht ontnemen. EU-commissaris Frans Timmermans waarschuwde bijvoorbeeld Polen, omdat de regering de onafhankelijkheid van rechters onder druk zet. 

 

5. Afschrikking. Als een torenhoge straf dreigt als je voor de derde keer de fout in gaat, dan recidiveer je misschien minder snel.

 

6. Voorbeelduitwerking:

Voor: door het ‘voorwerk’ van de advocaat en de officier van justitie zal het aantal lange (en dure) rechtszaken afnemen. Dat is voordelig voor de belastingbetaler en de verdachte.

Tegen: sommige onschuldige verdachten zullen bekennen uit vrees voor een hoge straf als ze niet akkoord gaan met de ‘plea’.

 

7. Voorstanders: in een rechtsstaat moet humaan worden gestraft. Lees: in een rechtsstaat moeten veroordeelden nog perspectief hebben.

Tegenstanders: de overheid in een rechtsstaat hoort te zorgen voor veiligheid. Door levenslang gestrafte zware misdadigers eerder vrij te laten komt die veiligheid in het geding.

 

8. Voorbeelduitwerking:

–      Agenten met ervaringsverhalen van ‘slachtoffers’ bewuster maken van de negatieve gevolgen. Dit zorgt voor empathie.

–      Agenten elke staandehouding schriftelijk laten verantwoorden. Ze moeten hierdoor bij zichzelf te rade gaan of hun reden juist is.

–      Burgers via een app direct melding laten maken van etnische profilering, zodat leidinggevenden direct de agenten hierop kunnen aanspreken. Voor commentaar van leidinggevenden is men gevoelig.

Rapper Typhoon heeft een bijdrage geleverd aan een app van de Burgerpressiegroep Controle Alt Delete die etnisch profileren moet tegengaan.

De app is te downloaden via themasvwo.nl/etnischprofileren.

 

 

9    in het nieuws  blz. 55

 

1. De president draagt kandidaten voor en kan de nominatie dus ook weer intrekken.

Ook in de Senaat kunnen Republikeinen de benoeming van de kandidaat weigeren.

1. Verschillen:

• De selectieprocedure is anders.

Rechters van het Hooggerechtshof worden door de president voorgedragen en door de Senaat benoemd. Rechters van de Hoge Raad worden voorgedragen door de Hoge Raad, waarna de Kamer de selectie overneemt en de regering benoemt.

• Rechters van de Hoge Raad geven niet ongevraagd hun mening over maatschappelijke kwesties, leden van het Hooggerechtshof wel.
• Het Hooggerechtshof heeft toetsingsrecht, de Hoge Raad niet.

1. Rechter Gorsuch laat met zijn kritiek op de uitvoerende macht (Trump) zien dat hij onafhankelijk is.

 

 

10    martelen  blz. 55

 

1. Dat de gevangenen marteling verdienen. Dat gaat volledig in tegen de doelstelling van HRW dat we mensenrechten te allen tijde moeten respecteren.
2. Dat is zeer onwaarschijnlijk. Het verbod op martelen staat in diverse internationale verdragen die Nederland heeft ondertekend.

Volgens Amnesty International is van marteling, zoals gedefinieerd in het VN-Verdrag tegen Foltering, in Nederland geen sprake.

 

 

11    jongerenrechtbank  blz. 56

 

1. Voordelen

Jongeren:

–      leren over rechtsspraak;

–      worden moreel opgevoed;

–      leren lastige beslissingen te nemen;

–      kunnen zich beter identificeren met de veroordeelde;

–      zullen zich waarschijnlijk minder snel crimineel gedragen;

–      straffen doorgaans zwaarder dan rechters, waardoor er meer sprake is van afschrikking.

Nadelen

Jongeren:

–      hebben te weinig juridische kennis;

–      zijn makkelijk beïnvloedbaar;

–      zijn te naïef of goedgelovig.

1. Voorbeelduitwerking:

–      Stoomcursus rechtspraak.

–      Veilig klimaat.

–      Vooraf nagaan of de deelnemende jongeren niet betrokken zijn bij de zaak of dader.

 

 

12    winkeldiefstal  blz. 56

 

Deze opdracht vereist de nodige bereidwilligheid en discipline van de leerlingen.

Als de klas gewend is aan dit soort werkvormen dan is deze opdracht een aanrader.

Het is aan te bevelen de stappen en de benodigde tijd op het bord te zetten en dit schema ook aan te houden.

In deze minimale opzet moet alles binnen veertig minuten plaatsvinden.

 

Uitspraak

Jongerenrechtbank: Elsa krijgt een taakstraf van 22 uur en moet workshops diefstalbewustwording en alcoholbewustwording volgen. Daarnaast moet zij een excuusbrief aan de winkel schrijven.

 

Toelichting

Youth Courts beogen een passende reactie te geven op relatief geringe delicten van jeugdige ‘first offenders’. Doorgaans hebben jeugdige overtreders al verschillende delicten begaan, alvorens zij voor het eerst door justitie ter verantwoording worden geroepen. Vaak zijn zij dan al verder afgegleden in het criminele circuit. Maar het tegenovergestelde komt ook voor: jongeren die meteen na hun eerste overtreding strafrechtelijk worden vervolgd en een strafblad opbouwen. Youth Courts met rechtspraak door ‘peers’ voorzien in een middenweg tussen beide uitersten. Youth Courts bestaan al lang in de Verenigde Staten, maar pas sinds de jaren negentig wordt deze werkwijze op grote schaal toegepast.

 

Het doel van Youth Courts is dat de overtreders verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag. Daarom wordt vaak van hen verlangd dat zij excuses betuigen aan degenen die zij met hun gedrag schade hebben toegebracht.

Tegelijkertijd beoogt een Youth Court bij te dragen aan zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld van de jongere in kwestie.

Het uiteindelijke doel is de kans op recidive te verkleinen.

 

Uit: Suzan Verberk, Rechter onder de mensen. Over de externe oriëntatie van de rechterlijke macht in Californië.

 

Hoofdstuk 9: Big data: kansen en bedreigingen

 

 

VRAGEN  blz. 57

1. De stelling onder de begincase is: “Ook in deze tijd is het gevaarlijk wanneer de Nederlandse overheid veel persoonlijke informatie over ons bezit.”

Voorbeelden:

–      Voorspellen van jeugdcriminaliteit met Big data (lesboek bladzijde 79, bron 31): kans op stigmatisering en discriminatie.

–      Slimme camera’s zien groepsdans aan voor vechtpartij (lesboek bladzijde 81, linkerkolom): gevaar van onnodige confrontatie met de politie.

–      Klemrijden onschuldige vrouw op de snelweg (lesboek bladzijde 83, bron 35): door paniek kan de vrouw een ongeluk veroorzaken.

 

2. Voorbeelduitwerking:

–      Sensoren in voertuigen en wegen geven door waar het glad is en waar files zijn.

–      Door klanten- of bonuskaarten kunnen bedrijven hun klanten gerichtere aanbiedingen doen.

 

3. Als de politie vooral personen staande houdt die door Big data worden aangewezen, verschijnen zij vaak in de politiestatistieken. Het gevolg: de politie gaat nog meer op hen focussen.

 

4. Voorbeelduitwerking:

Ja, door de aangeleerd-gedragtheorie weten we dat de omgeving ons gedrag sterk beïnvloedt.

Nee, rechtvaardige rechtspraak is onbevooroordeelde rechtspraak. Daarbij tellen je eigen daden, niet die van je familie.

In een criminele familie kan iemand opgroeien die zelf nooit de fout ingaat en andersom kan een zware misdadiger opgroeien in een familie waarin iedereen zich aan de wet houdt.

Nee, de politie controleert zwarte Amerikanen vaker dan blanke. Als gevolg worden vaker strafbare feiten ontdekt bij zwarten. Deze vertekening in de criminaliteitscijfers werkt door bij de berekening van de recidivescore. Dat is oneerlijk.

 

5. – Voor het stigmatiserende effect van de dataverzameling op de jongeren.

–      Voor de risico’s voor de privacy van de jongeren.

Mochten de gegevens op straat belanden en in verkeerde handen vallen, dan kan dit ernstige consequenties voor de jongeren hebben. Denk aan afwijzingen bij sollicitaties of andere vormen van uitsluiting.

 

6. De camera’s slaan grote hoeveelheden gecombineerde gegevens op en analyseren (interpreteren) deze.

Het gaat om zaken als lichaamstemperatuur, hartslag, achteraan sluiten in de rij voor een kaartjesautomaat, armgebaren, loopsnelheid, duur toiletbezoek en het achterlaten van een koffer.

 

7. Voorbeelduitwerking:

Nee, gezien de signalen van het systeem kun je stellen dat de politie een redelijk vermoeden van schuld had.

Ja, van een redelijk vermoeden is pas sprake bij aanwijzingen dat de vrouw iets strafbaars heeft gedaan. Dus niet puur omdat haar auto een bepaald kenteken had en een bepaald traject aflegde.

 

 

8     iedere burger een score  blz. 58

 

1. Leven zoals de overheid dat wenst, geen kritiek hebben op de machthebbers.
2. Voorbeelduitwerking:

De belastingdienst heeft ontdekt dat mensen die in scheiding liggen meer fouten maken in hun belastingaangifte. Daarom krijgen zij nu vooraf een brief waarin erop gewezen wordt dat mensen in hun situatie vaak fouten maken.

1. – Bij ‘predictive policing’ gaat het om het voorspellen van crimineel gedrag met behulp van Big data. Het Chinese kredietsysteem voorspelt geen gedrag.

–      Bij ‘predictive policing’ gaat het om gebruik van data door de politie, het Chinese kredietsysteem beslaat veel meer terreinen dan alleen misdaad.

De score van een Chinese burger voor zijn gedrag heeft gevolgen voor wel of niet kunnen reizen, geld lenen, toegang tot bepaalde scholen, enzovoort.

1. Eigen uitwerking leerling.

 

 

CASE: Veiligheid of privacy?

 

 

9    afluisteren  blz. 59

 

1. Privacy is een vrijheidsrecht. Als (je weet dat) geheime diensten meeluisteren, kun je je beperkt voelen in je vrijheid. Anderzijds is het afluisteren bedoeld om de samenleving veiliger te maken.

Privacy is essentieel om je onbespied en dus vrij te voelen.

1. Terroristen zijn eropuit om ons onze vrijheden af te nemen. Daar slagen ze in als geheime diensten onze privacy schenden.

Privacy is een vrijheidsrecht.

1. Privacyschending levert niet automatisch meer veiligheid op. Sterker nog, als privégegevens niet goed beschermd zijn, kan dat zelfs onveilige situaties opleveren, zoals het voorbeeld van de criminele afpersers laat zien.

Denk bijvoorbeeld aan homoseksuelen die met elkaar chatten in landen waar homoseksualiteit strafbaar is. Als hun berichten gekraakt worden, komt hun vrijheid en soms zelfs leven in gevaar.

 

 

10    PRIVACY ÍS VEILIGHEID  blz. 60

 

1. Privacy veronderstelt ook veiligheid, namelijk de psychologische veiligheid om afgesloten van de openbaarheid jezelf te kunnen zijn.

Vanuit deze redenering staat niet privacy tegenover veiligheid, maar veiligheid tegenover veiligheid.

1. Voorbeeldantwoorden:

Publieke veiligheid is belangrijker omdat hiermee criminaliteit of terreur wordt tegengegaan en mensenlevens worden gered.

Psychische veiligheid is belangrijker omdat inperking hiervan de persoonlijke ontwikkeling en vrijheid van mensen schaadt.

1. Kiezen uit:

–      Met gegevensverzameling zorg je juist voor onveiligheid.

–      De uiteindelijke terreurdreiging is zo klein dat dat het opofferen van privacy niet waard is.

–      De middelen die we inzetten sorteren niet het beoogde effect.

1. Voorbeelden van argumenten:

–      Het vergeetrecht hoort in de grondwet omdat tijdelijke feiten die levenslang zichtbaar blijven de vrijheid, persoonlijk ontplooiing en het welzijn – dus grondrechten – van een persoon kunnen schaden.

–      Het vergeetrecht is een extra verzekering voor de burger dat zijn vrijheden worden beschermd en daarmee is de burger ook beschermd tegen machtsmisbruik van de overheid.

Zie over dit onderwerp ook de begincase op bladzijde 52 van het lesboek.

1. – Rechtszekerheid: hoe valt te controleren of informatie na de termijn ook echt verwijderd is?

–      Effectiviteit: tijdens de toegestane bewaartermijn kan de ontvanger van de persoonsgegevens nog steeds misbruik maken van de informatie.

 

 

11    WAT KIES JIJ?  blz. 61

 

Eigen antwoord leerling.

In de laatste kolom staan mogelijke argumenten voor en tegen de maatregel.

 

	Gevolgen voor veiligheid?	Steun je de maatregel?	Argumentatie
Maandelijks bekijkt de ouder- en leerlingenraad beelden van de bewakingscamera’s op het schoolplein, in de kleedkamers en in het fietsenhok.	Eigen mening leerling.	Ja     Nee	Ongewenst gedrag laat je hierdoor uit je hoofd en er kan sneller ingegrepen worden.   Dit is een ontoelaatbare schending van de privacy.
Maandelijks bekijkt de ouder- en leerlingenraad je online zoekgeschiedenis (deze kan niet langer gewist worden).	Eigen mening leerling.	Ja       Nee	Als je weet dat ouders en medeleerlingen meekijken bezoek je minder snel onveilige, aanstootgevende en/of strafbare sites.   Als ouders en medeleerlingen de rol krijgen van politieagent, verstoort dat de vertrouwensband tussen ouder en kind en kinderen onderling. Je hoort je onbespied te voelen.
Maandelijks leest de ouder- en leerlingenraad alle appjes van de die maand geselecteerde leerlingen.	Eigen mening leerling.	Ja     Nee	Ongewenst gedrag laat je hierdoor uit je hoofd en er kan sneller ingegrepen worden.   Appjes verstuur je meestal via je telefoon en die is privé-eigendom. De inhoud van berichten gaat niemand iets aan.

 

12   in het nieuws  blz. 61

1. Het legaliteitsbeginsel: het schenden van privacy en daarmee het beperken van de vrijheid van burgers mag alleen als er een wettelijke grondslag is.
2. Je kunt een verkeerde indruk krijgen, als je niet weet wat er plaatsvond voorafgaand aan de opname. Denk aan opnames van een agent die een zakkenroller in zijn been schiet. Als je niet weet of de zakkenroller de agent aanviel of wilde ontsnappen, lijkt het alsof de agent buitensporig veel geweld gebruikt.

 

 

Test je kennis (ZELFTEST!)

blz. 62

	Juist	Onjuist
1.    Dat burgers gezamenlijk een vredesakkoord sluiten staat bekend als het soevereiniteitsbeginsel.	X
2.    Het strafrecht en het personen- en familierecht maken onderdeel uit van het privaatrecht.		X      Het strafrecht behoort tot het publiekrecht.
3.    Als je een vergunning voor een tuinschuur aanvraagt, valt dat onder het privaatrecht.		X      De aanvraag valt onder het bestuursrecht en dat behoort tot het publiekrecht.
4.    In 1798 werd in de voorloper van de Nederlandse grondwet de macht van de koning sterk ingeperkt.		X      Inperking van de macht van de koning vond pas plaats in de grondwet van 1848.
5.    De trias politica en het legaliteitsbeginsel zijn noodzakelijke voorwaarden voor een rechtsstaat.	X
6.    Het recht op godsdienstvrijheid is bij de rechter afdwingbaar, het recht op onderwijs is dat niet.	X
7.    Bij nieuw bewijs mag de officier van justitie tegen iemand die in een eerder proces is vrijgesproken, altijd opnieuw een strafproces beginnen.		X      Alleen bij ernstige misdrijven kan soms van de ne bis in idem-regel worden afgeweken en opnieuw worden vervolgd.
8.    Een herziening ten voordele betekent dat je bij nieuw bewijs toch veroordeeld kunt worden voor een delict waarvoor je eerder bent vrijgesproken.		X      Bij herziening ten voordele vraagt de verdachte om heropening van zijn zaak omdat hij vindt dat hij ten onrechte is veroordeeld.
9.    Om beter te kunnen optreden tegen de internationale drugshandel is in het strafrecht de definitie van het begrip ‘verdachte’ aangescherpt.		X      Die aanscherping vond plaats door het toegenomen terrorisme.
10.    Een misdrijf plegen als je volledig buiten zinnen bent, valt onder de rechtvaardigingsgronden.		X      Ontoerekeningsvatbaarheid valt onder de schulduitsluitingsgronden.
11.    Als je zelf kan beslissen wie wanneer welke gegevens over jou waarvoor mag gebruiken is er sprake van informationele zelfbeschikking.	X
12.    Bij een schikking biedt een rechter de verdachte een straf aan, waardoor er geen rechtszaak hoeft te komen.		X      De officier van justitie biedt bij een schikking een geldboete of taakstraf aan.
13.    Omdat rechters onafhankelijk zijn in Nederland komt klassenjustitie niet voor.		X      Onafhankelijke rechters geven geen absolute bescherming tegen klassenjustitie.
14.    Agressief gedrag is vaak genetisch bepaald of het gevolg van gebruik van drugs en/of alcohol; diefstal is meestal aangeleerd.		X      Genetische factoren veroorzaken geen agressief gedrag, ze kunnen – in combinatie met omgevingsfactoren – de kans erop wel verhogen.
15.    De anomietheorie van Merton gaat ervan uit dat in ieder mens een crimineel schuilt.		X      De bindingstheorie van Hirschi gaat ervan uit dat in ieder mens een crimineel schuilt.
16.    Als jou onrecht is aangedaan door de overheid, kun je bij de burgerrechter proberen een schadevergoeding te krijgen.	X	Gaat het om een onrechtmatig besluit door een bestuursorgaan, dan is een stap naar de bestuursrechter ook logisch.
17.    In de VS oordeelt een jury bij strafzaken over de schuldvraag, de rechter bepaalt de hoogte van de straf.	X