Camus (door: Michiel Hekkens)
Vrijheid en Verantwoordelijkheid week 7: Albert Camus
De existentialistische schrijver Albert Camus begint zijn meest invloedrijke essay De Mythe van Sisyphus met de vraag: kunnen we niet beter met zijn allen zelfmoord plegen?
Deze ietwat naargeestige vraag vloeit voort uit de tragische positie waarin de mens zich volgens Camus bevindt. We snakken naar zingeving, maar leven in een wereld waar deze niet te vinden is. Net zo zeer hunkeren we naar rechtvaardigheid, maar ook die is niet te vinden in dit bestaan. We zouden dolgraag willen dat goede mensen beloond worden met goede dingen en slechte mensen gestraft met slechte dingen. Dit is helaas niet het geval, stelt Camus vast. Goede mensen worden net zo vaak gestraft met ziektes en ander onheil als dat slechte mensen worden beloond met voorspoed en gezondheid. Wat we in dit leven voor onze kiezen krijgen, vloeit voort uit pure willekeur.
De mens vraagt, maar het universum antwoordt slechts met stilte. Hierdoor is het leven absurd: het slaat nergens op. Camus ziet dat veel mensen hierdoor inderdaad zelfmoord plegen. Niet zozeer echte zelfmoord (al gebeurt dat natuurlijk ook af en toe) maar veel vaker filosofische zelfmoord. Om de absurditeit van het bestaan niet onder ogen te hoeven zien, vluchten ze in een fantasiewereld waar zingeving en rechtvaardigheid wél te vinden zijn. Een voor de hand liggende vorm van filosofische zelfmoord is religie. Het Christendom biedt de belofte dat na de dood alles alsnog rechtgezet wordt. De slechte mensen gaan naar de hel en de goede mensen naar de hemel. Naast religie zijn alle andere manieren waarop de mens zingeving en rechtvaardigheidheid zoekt vormen van filosofische zelfmoord. In onze huidige tijd zijn succes, roem en rijkdom doelen die veel mensen nastreven. Ook deze doelen zijn vormen van zelfbedrog. Doelen stellen in een doelloze wereld is volgens Camus onzinnig.
Dus: moeten we dan maar met zijn allen onszelf van kant maken? Nee, zegt Camus. Ook dat is vluchten voor de waarheid. We moeten juist stoppen met vluchten, maar de waarheid recht in de ogen kijken. We moeten accepteren dat er geen zingeving en rechtvaardigheid is te vinden is in dit bestaan. Dit biedt juist kansen, want als er geen voorgekauwd doel is, betekent dit dat we radicaal vrij zijn. We kunnen alles doen wat we willen! Dit betekent niet dat we alleen maar moeten feesten of plezier maken. We leven dan wel in een waardeloze wereld, maar de mens is van zichzelf een waardecreërend wezen. Laat ons deze waarden tot uiting brengen en de absurditeit van het leven met vrolijkheid trotseren. Dan zijn we volgens Albert Camus absurde helden.