Bijeenkomst 5: Ethische vraagstukken rondom corona
Zijn onderzoek ligt op het terrein van de politieke en economische filosofie, waarin hij theorieën van politieke economie en rechtvaardigheid analyseert, met nadruk op publieke goederen, de meent, privatisering, en de verzorgingsstaat.
Maurits is een kerndocent aan PPE college, waar hij onderwijs geeft over de verzorgingsstaat, alsmede ethiek en beleid.
Bezig met laden…
Laad het document opnieuw 
Openen in nieuwe tab 
Coronacrisis
Zo willen wetenschappers straks de vaccins eerlijk gaan verdelen
De vaccins tegen het coronavirus komen eraan. En wetenschappers hebben al een voorstel hoe het beperkte aantal doses over de wereld moet worden verspreid.
Willem Schoonen 3 september 2020, 19:00
In ongekend tempo worden nu vaccins ontwikkeld die moeten beschermen tegen het coronavirus. En in al even ongekend tempo sluiten overheden contracten met farmaceuten om die vaccins vast voor eigen volk te reserveren. In die gekte gaat de vraag verloren wat een rechtvaardige verdeling zou zijn van die nog schaarse vaccins.
Een internationale groep wetenschappers stelt én beantwoordt die vraag vandaag in vakblad Science. De groep bestaat uit epidemiologen, economen, filosofen en ethici. Een van hen is Lisa Herzog, assistent professor politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Weg met het plan van de WHO
De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gaat ervan uit dat vaccins het best naar bevolkingsaantal verdeeld kunnen worden, zodat in een eerste fase 3 procent van de mensen in alle landen gevaccineerd kunnen worden, en in een tweede fase 20 procent. Geen goed idee, zegt de groep wetenschappers in Science.
Herzog: “Je houdt dan helemaal geen rekening met de schade die het virus aanricht omdat mensen overlijden of blijvende gezondheidsschade oplopen. Een verdeling puur naar aantallen inwoners betekent dat er een verlies zal zijn aan gezonde levensjaren, terwijl je dat had kunnen voorkomen. Dat is ethisch onjuist.”
Het plan van de wetenschappers begint met een eerste fase waarin het vaccin wereldwijd zo wordt verdeeld dat het verlies aan gezonde levensjaren door het virus zo klein mogelijk wordt gemaakt. Dat betekent dat het van iemands levensverwachting afhangt of hij het vaccin krijgt.
Ieder leven gelijke waarde
Maar let op, die levensverwachting is een mondiale standaard. Om te berekenen hoeveel jaren bijvoorbeeld iemand van dertig nog te verwachten heeft in het leven, wordt gekeken naar de beste omstandigheden voor die leeftijdscategorie die er in de wereld te vinden zijn, ongeacht de vraag waar deze dertiger zelf woont.
Het is een technisch punt, maar belangrijk, zegt Herzog: “Als je de verdeling van vaccins zou baseren op de lokale levensverwachting, zouden alle vaccins naar rijke landen gaan, omdat daar de levensverwachting het hoogst is. Arme landen zouden buiten de boot vallen, omdat daar de levensverwachting lager is, en er met een vaccin dus ook minder gezonde levensjaren te winnen zijn. In ons plan heeft ieder leven gelijke waarde.”
In een tweede fase van het plan worden vaccins zo verdeeld dat de schade aan gezondheid en economie zoveel mogelijk wordt beperkt. Daartoe moet worden bekeken hoeveel economische productie behouden kan worden door het toebedelen van een vaccin. En de wetenschappers leggen daarnaast een tweede criterium op tafel om een onrechtvaardig scheve verdeling te voorkomen: de positie van mensen onder de armoedegrens. Waar het vaccin kan helpen om te voorkomen dat die groepen verder wegzakken, moet het voorrang krijgen.
Herzog: “De vraag hoe je tot een rechtvaardige en ethisch verantwoorde verdeling van vaccins komt is niet alleen wetenschappelijk interessant. Ze is ook van praktische betekenis. Er is een wereldwijd initiatief, Covax, geleid door de wereldgezondheidsorganisatie WHO en de Bill and Melinda Gates Foundation, om tot een goede verdeling van coronavaccins te komen. Veel landen, en ook de EU, hebben zich daarbij aangesloten. Maar er zijn ook andere situaties denkbaar, bijvoorbeeld een klein land dat een grote farmaceut binnen zijn grenzen heeft en daardoor meer vaccins zal produceren dan het zelf nodig heeft.”
Een moreel appèl
Het pleidooi voor een rechtvaardige verdeling, zegt Herzog, is bovendien een moreel appèl aan overheden en aan farmaceuten: “Je zou moeten streven naar een mondiaal zorgsysteem in een pandemie als deze. Dat is een taak van overheden, maar ook de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen die vaccins produceren. Vele daarvan onderschrijven dat ook.”
Het pleidooi voor een rechtvaardige mondiale verdeling keert zich tegen het vaccinnationalisme dat her en der de kop opsteekt. Maar het veroordeelt dat vaccinnationalisme niet. Dat was een flink discussiepunt bij de wetenschappers, zegt Herzog. “Hoe scherp moet je zijn over nationalistische politici? Het is gerechtvaardigd dat verkozen politici de belangen dienen van hun eigen onderdanen. Dat ze die prioriteit geven is ethisch juist, maar dat mag geen absolute prioriteit zijn. De verantwoordelijkheid voor mensen gaat verder dan de landsgrens.”
Eén punt is hier duidelijk, betogen de wetenschappers: als een land met behulp van vaccins de vermaarde reproductiefactor van het virus onder de 1 heeft gekregen – en de epidemie dus onder controle is – moet het zijn resterende vaccins afstaan aan landen die nog niet zo ver zijn.
“Maar dat is een uiterste grens”, benadrukt Herzog. “Als je dat punt hebt bereikt zou je in ieder geval vaccins moeten afstaan. Maar als je verstandig bent heb je dat voordien al gedaan. Om opportunistische redenen, bijvoorbeeld om te voorkomen dat de epidemie in een buurland weer oplaait. En principieel, omdat we internationale samenwerking nodig hebben om deze pandemie te beteugelen.”
Bezig met laden…
Bezig met laden…
