Bijeenkomst 6: Intensive Care op de dagelijkse praktijk van het Bernhoven ziekenhuis
Bezig met laden…
Laad het document opnieuw 
Openen in nieuwe tab Toen het virus huishield in Bernhoven draaide de camera
Terwijl de artsen en verpleegkundigen worstelden met een dagelijkse stroom coronapatiënten, en ziekenhuis Bernhoven de grootste crisis uit zijn bestaan doormaakte, filmden twee camerajournalisten maandenlang alles wat er achter de schermen gebeurde. ‘De kans bestaat dat u dit niet overleeft.’Michiel van der Geest10 september 2020, 16:47
‘Ik kan er niet over jokken’, zegt intensivist Mark van der Kuil tegen mevrouw Claassen, een vrouw van in de 60, die moeilijk ademend op een ziekenhuisbed ligt. Haar man zit er op een klapstoeltje naast, op de achtergrond klinken de zenuwachtige piepjes van het bewakingsapparaat. ‘De kans dat u dit niet overleeft, die bestaat. Niemand weet hoe groot uw kansen zijn, maar we gaan er gewoon voor.’ Het echtpaar barst in snikken uit, knijpt elkaar stevig in de hand, terwijl Van der Kuil rustig doorpraat. ‘U moet nu wel afscheid nemen van elkaar. Ik ga u over tien minuten mee naar boven nemen, naar de intensive care.’
Op een afstandje draait de camera. Ook als Van der Kuil een gespannen mevrouw Claassen even later in slaap brengt, intubeert en op de beademingsmachine aansluit.
Het zijn de indrukwekkendste scènes uit de driedelige documentaire Veerkracht, die vanaf vrijdag op Videoland te zien is, de streamingdienst van RTL. Tussen half maart en half juni filmden twee camerajournalisten elke dag in Bernhoven, het streekziekenhuis in Uden dat plots in het epicentrum van de corona-uitbraak stond. De crisisberaden, de schrik bij de algemeen directeur Geert van den Enden als hij ziet dat het mortuarium extra koelcontainers bijplaatst, wanhopige verpleegkundigen die in tien minuten twee patiënten hebben zien overlijden, het constante telefoneren van de ic-artsen die plek moeten zien te vinden voor hun patiënten, en of ze weten waar de fietssleutel van hun zoon is – alles komt in beeld.
Regisseur Marc Pos, zelf Brabander, wist eind februari al dat hij een documentaire wilde maken over de corona-crisis in Nederland. ‘Ik voelde aankomen dat juist een regionaal ziekenhuis als Bernhoven het hardst getroffen zou worden. De veerkracht van mensen kun je daar het best laten zien.’
Zijn verzoek om in Bernhoven te mogen filmen, kwam precies op het juiste moment, zegt directeur Van den Enden, die zelf ook ‘een kriebel voelde’ om de coronatijd vast te leggen. ‘In 2014 hebben wij met het ziekenhuis een enorme transitie doorgemaakt, en achteraf baalde ik dat we die periode niet hadden vastgelegd. Ik weet nu hoeveel je van zo’n intensieve tijd vergeet.’
Spannend
Maar camera’s in een ziekenhuis liggen vanwege de privacygevoeligheid en de kwetsbaarheid van de patiënten ingewikkeld – iedereen in ziekenhuisland kent nog de zaak Eyeworks-VUmc, waarbij in een Amsterdams ziekenhuis gesprekken zonder medeweten van de patiënt werden opgenomen.
Het ziekenhuis had dan ook twee harde voorwaarden vooraf: de beelden mochten pas naar buiten komen met het uitkomen van de documentaire – en dus niet tussendoor op het Journaal – en beide partijen moesten het eens zijn over de uitzendingen, het mocht ‘geen hijg-tv’ worden.
Geen probleem voor maker Pos. ‘Mijn idee was het van begin af aan dat wij de ooggetuigen waren om later het verhaal te kunnen vertellen. Ik wilde terugkijken, want pas achteraf kun je beelden in hun context plaatsen. Onze beelden van de ic zijn niet geschikt voor de context van het snelle nieuws.’
Artsen en verpleegkundigen hebben geen last gehad van de aanwezigheid van de camerajournalisten (camjo’s), denkt Pos. ‘Er ging altijd maar één iemand naar binnen, twee ervaren camerajournalisten wisselden elkaar af. Ze filmden vier, vijf dagen op rij, en gingen dan weer thuis in quarantaine.’ De camjo’s waren een fly on the wall. ‘De afspraak was: als een arts besloot dat iemand niet gefilmd mocht worden, dan ging de camera niet aan, geen discussie.’
En aan elke patiënt moest de arts toestemming vragen om de camera bij het gesprek toe te laten. Dus zelfs als intensivist Van der Kuil wist dat hij iemand moest vertellen dat alleen de intensive care nog restte, stelde hij eerst de camera-vraag. Van der Kuil: ‘Of ik nu 11 of 12 vragen moet stellen, dat maakt me niet zoveel uit. En vergeet niet: als er een co-assistent meeloopt, moet ik ook eerst vragen of de patiënt dat oké vindt. Patiënten mogen gewoon nee zeggen, dat is best vaak gebeurd.’
Verantwoordelijkheid
Ook toen het ziekenhuis op slot ging voor bezoek, en de patiënten in eenzaamheid het virus moesten zien te overwinnen, draaiden de camera’s door. Toch heeft filmmaker Pos zich daar nooit ongemakkelijk over gevoeld. ‘Wij voelden ons juist ongelooflijk verantwoordelijk voor de taak die wij te doen hadden. Wij moesten vastleggen hoe mensen zich in een crisissituatie tot elkaar verhouden.’
De documentaire lijkt in niets op een serie als ER, waarin zorgpersoneel constant in paniek door de gangen rent (‘en artsen met de verkeerde hand intuberen. Daar kan ik dus niet tegen’, aldus Van der Kuil.) ‘Wat je ziet is een waanzinnige professionaliteit’, zegt Pos. ‘Dan heeft snel handelen wel zin, maar rennen niet. Dat moet je in de documentaire dus ook niet suggereren. Juist die ongelooflijke beheersing is wat mij zo trof, dat laat ik graag zien.’
‘Op een intensive care waar alles onder controle is, heerst orde en rust’, zegt Van der Kuil. ‘Dan is het een saaie afdeling met piepjes. In de documentaire zie je wel dat het weken chaotisch is geweest, dat ik te veel aan mijn hoofd had. Maar dat betekent niet dat je moet gaan hollen en schreeuwen.’
Bij twee scènes heeft ziekenhuisdirecteur Van den Enden uiteindelijk ingegrepen in de documentaire. Een gesprek tussen verpleegkundigen waarin ze patiënten met naam en toenaam bespreken, terwijl er op een computerscherm een Nu.nl-artikel over privacy in ziekenhuizen openstaat, moest eruit. ‘En we wilden graag het beeld dat hier een ambulancehelikopter landde in de docu hebben. Die hebben wij hier normaal gesproken niet.’ Met een lach: ‘Nu zit dat beeld zelfs in de trailer.