De mens als machine (La Mettrie)

La Mettrie was 18de eeuwse arts en filosoof. Hij is een van de grondleggers van het materialisme. Dit is het idee dat de mens en de machine niet veel van elkaar verschillen. Op de website van Tilburg University, kunnen we het volgende lezen:

“De gedachte dat de mens een soort machine zou zijn lijkt erg modern, typisch een verschijnsel van deze tijd. In feite is het idee al veel ouder: sinds de zogenaamde Wetenschappelijke Revolutie in de 16e en 17e eeuw, is de mens herhaaldelijk vergeleken met de nieuwste soort machine.

Het enorme succes van de mechanistische natuurwetenschap inspireerde mensen om ook de mens in dergelijke mechanistische termen te beschrijven. Sinds Descartes (1596-1650) is de gedachte ingeburgerd geraakt dat het menselijk lichaam een machine is. Maar er werd nog vaak gedacht dat de menselijke geest toch iets anders moest zijn; dat geen machine ooit ‘mentale’ vermogens zou kunnen bezitten. Naast de materie van de machine moest er nog iets anders bestaan. Toch bestonden er ook geheel materialistische opvattingen, die meenden dat de hele mens, lichaam én geest, een soort machine was. Zo schreef de Franse arts Julien Offray de la Mettrie (1709-1751) een boek getiteld: l’Homme Machine. Het boek – en de man zelf – werden verguisd. Maar al wat La Mettrie deed was het exploreren van de mogelijkheden van de materie: waartoe is complex georganiseerde materie in staat?

Sinds de 18e eeuw hebben wetenschap en techniek steeds complexere machines voortgebracht, die steeds indrukwekkender prestaties konden leveren. La Mettrie vergeleek zijn machine-mens met een uurwerk, het toentertijd meest verfijnde en indrukwekkende mechanisme. Een uurwerk heeft een zekere autonomie – het regelt tot op zekere hoogte zijn eigen werking – en bood daardoor een mogelijkheid tot vergelijking. Het volgende indrukwekkende mechanisme dat aanleiding gaf tot een vergelijking was de stoommachine: een mechanisme dat uit zichzelf beweegt. Het Freudiaanse beeld van de mens is hier in zekere zin op gebaseerd. Volgens Freud is de interne huishouding van de mens een systeem waar druk opgebouwd kan worden. Van tijd tot tijd moet die druk verminderd worden – er moet stoom afgeblazen worden – anders kan de opgebouwde druk op gewelddadige of destructieve manier een uitweg zoeken.” Bron: https://www.tilburguniversity.edu/nl/over/schools/tshd/departementen/dfi/wijzer/mensenmachine

We kunnen wellicht naar het idee van de mens als machine op een aantal manieren kijken:

1. Hoe komt het dat in de 18de eeuw de (werking van de) mens steeds vaker wordt vergeleken met een dier?
2. Waarom is het belangrijk om deze (werking van de) mens te vergelijken met een dier? In hoeverre speelt de vraag naar wat de mens is, hierin een rol?
3. Als je weet hoe mensen en dieren werken, kunnen we dan ook weten hoe we machines kunnen maken die werken zoals mensen.
4. In hoeverre werkt het menselijk lichaam hetzelfde als dat van een machine?
5. In hoeverre werkt de menselijke creativiteit hetzelfde als dat van een machine? Is een machine creatief zoals een mens? Kunnen we creativiteit programmeren?

Mark O’Connell heeft een paar jaar geleden het boek “To be a machine” uitgebracht. Dit boek gaat over mensen die op zoek gaan naar cyborgs of trans-mensen. Dit is het idee dat de technologie de mens naar een nieuw menstype zal gaan brengen die de mens het eeuwige leven zal gaan geven. Zo is het idee dat mensen in de toekomst geupload kunnen worden in een computer. Hier is ook een mooie tv-serie over gemaakt (Upload). Veel mensen zijn op zoek naar het eeuwige leven en leggen hun toekomst in de handen van de technologische vooruitgang.

6. Als we weten hoe mensen en dieren werken, kunnen we dan ook mens-machines maken die het eeuwige leven hebben en dus eeuwig werken?

Op de website van Tilburg University staat:

“Later, ongeveer vanaf halverwege de jaren zestig, vatte de gedachte post dat de mens-machine vergelijking abstracter gezien moest worden. De hardware van de machine en de wetware van de menselijke hersenen verschilden toch nogal. Het informatie verwerken moest gezien worden op een heel ander niveau. Mens en machine werken allebei met een symbolische, interne representatie van de externe werkelijkheid. Die symbolische representaties vormen de informatie-‘brokken’ waarmee gewerkt wordt. Het valt te bewijzen dat voor iedere bewerking van symbolen, waarvan exact gezegd kan worden hoe ze verloopt, een computerprogramma geschreven kan worden. Wat zowel mensen als machines doen is het toepassen van regels op representaties. Een simpel voorbeeld: er is een regel die stelt: als er een representatie in het systeem is dat het nu buiten regent, een representatie van een bedoeling om nu naar buiten te gaan en een representatie van een wens om niet nat te worden, neem dan de maatregel om een paraplu mee te nemen.”

7. Wat wordt er bedoeld met symbolische, interne representatie van de externe werkelijkheid? Maak een uitvoerige begripsdefinitie van deze termen.
8. In hoeverre zijn mensen en machines gebonden aan het toepassen van regels op representaties?
9. Waarom is het idee dat de mens over creativiteit beschikt en een machine niet, niet zo’n sterk argument om het verschil tussen mens en machine te duiden?

Machines/robots lijken nog steeds moeite te hebben met het begrijpen van eenvoudige situaties waar ze betekenis aan moeten geven en waarden aan kunnen hechten. Mensen kunnen zich hechten aan iets. Er iets bij voelen. Mensen zijn ook in staat betekenis te geven aan iets wat ze hebben meegemaakt. Een machine kan, zo haalt de website ook aan, “symbolen manipuleren op grond van hun vorm”, daar waar mensen de bedoeling van de vorm en de symbolen door de maker begrijpen en interpreteren en op grond hiervan andere conclusies trekken. Zo hebben vertaalcomputers nog steeds moeite om eenvoudige, alledaagse taal te vertalen naar andere talen. Ook spelen menselijke emoties en gevoelens een rol wanneer we een bepaalde situaties beoordelen. Mensen bouwen ervaringen op door de tijd heen. Door deze ervaringen leren ze wat ze belangrijk vinden en ontwikkelen ze ook een persoonlijk kader van waaruit ze de makers van alle vormen en symbolen en de achterliggende bedoelingen, beoordelen. Vooralsnog lijken er geen machines te bestaan die in de wereld opgroeien, ervaringen opdoen, emoties ontwikkelen en waardes ontwikkelen die bepalend zijn voor de verdere levensloop. De serie Westworld (Ziggo) gaat over de vraag in hoeverre mensen en machines verschillen van elkaar.

10. In hoeverre denk je dat machines in staat zullen zijn om de mens en de menselijke levenswandel te (leren) begrijpen?