Wetenschapsfilosofie – week 8 – ant.

Par. 5.4

1. Bekijk het onderstaande filmpje. Wat verstaat Thomas Kuhn onder een paradigmashift? Een paradigma is een denkmodel die een set aan regels, voorschriften en/of theorieën omvat. Een shift staat voor een verschuiving. In een crisis bestaan er twee of meerdere paradigma’s op een bepaald onderwerp. Je kunt dan bijvoorbeeld naar het onderwijs kijken vanuit twee of drie denkmodellen en daarbij behorende sets, regels, voorschriften en theorieën. Wanneer verschillende denkmodellen naast elkaar leven, dan zorgt dat bijvoorbeeld bij leerlingen en leraren voor onduidelijkheid. Welk model moeten we nu eigenlijk allemaal volgen? Wanneer duidelijk is wel model gevolgd gaat worden en als dit een nieuw model is dat ten koste van het oude model is, dan verschuift het denken van het oude model/paradigma naar het nieuwe model/paradigma en dan verschuiven noemen we een paradigmashift.
2. Leg uit hoe een paradigmashift tot stand komt? Geef ook een voorbeeld van een paradigmashift. Een shift vindt plaats op basis van politiek/macht. Een shift vindt niet plaats op grond van wetenschappelijk onderzoek. Het is niet zo dat de wetenschap bepaalt, welk denkmodel bepalend gaat worden. Al zouden wetenschappers dat misschien wel wensen. Het probleem is namelijk dat ieder denkmodel een eigen logica volgt. Een shift van denkmodel x naar denkmodel y kan nooit gedacht worden vanuit bijvoorbeeld denkmodel x (of y). Wanneer je vanuit denkmodel X naar denkmodel Y kijkt, dan vindt er natuurlijk nooit een shift plaats naar denkmodel Y. Stel er ontstaat een denkmodel waaruit blijkt dat roken slecht is voor de gezondheid en op dat moment stellen we de vraag: Wat moeten we doen met de verkoop van sigaretten? En aanhangers van denkmodel X zeggen: roken is rustgevend en lekker plus je moet mensen zelf laten bepalen wat ze willen en aanhangers van model Y zeggen: roken is slecht en mensen raken heel snel verslaafd. Roken moet verboden worden. Dan zal de shift van model X naar Y niet plaatsvinden wanneer de aanhangers van model X (roken is rustgevend) het onderzoek moeten gaan doen naar de mogelijke shift naar model Y.

Par. 5.5

1. Volgens Bayle is het belangrijk om het eigen (innerlijke) geweten te volgen. Is het mogelijk om moreel te handelen zonder het eigen innerlijke geweten te volgen? De wetenschap vertrekt vanuit paradigma’s/denkmodellen. Een mens vertrekt vanuit een eigen denkmodel, maar dit noemen we geen denkmodel maar wereldbeeld. Ieder mens kijkt altijd van een eigen wereldbeeld met eigen regels, opvattingen en theorieën over de wereld. Dit wereldbeeld is coherent en volledig. Mensen die ’s morgens opstaan met een warrig eigen wereldbeeld waar het geen grip meer op heeft, kunnen denk ik niet normaal leven. Volgens Bayle handel je integer/moreel wanneer je het innerlijke geweten volgt. Je kunt dus rationeel ervoor kiezen om tegen je geweten in te handelen (corruptie/liegen/moorden) en wellicht is dit rationeel de beste oplossing, maar daarmee ondermijn je de eigen emoties en het eigen wereldbeeld en dat is niet integer. Een mens die rationeel handelt en daarbij de emoties niet onderdrukt in lijn met het eigen wereldbeeld, handelt integer en rationeel.
2. Hoe denkt Bayle over tolerantie? Omdat iedereen een eigen wereldbeeld met zich meedraagt, is het noodzakelijk dat we iedereen een eigen dwaling gunnen. Iemand is overtuigd van het eigen wereldbeeld en weet niet beter dan dat dit wereldbeeld coherent is en “klopt”. Wereldbeelden veranderen door de tijd heen, maar dat moet iemand dan zelf veranderen. Je kunt dat niet opleggen. Je kunt niet iemand verplichten in God te geloven. Geloof moet aansluiten aan het innerlijke geweten.
3. Waar gaat het conflict tussen Bayle en Augustinus over? Augustinus is minder tolerant richting dwaling. Hij stelt dat je dwaling ten alle tijden moet bestrijden en niet moet toelaten. Denk bijvoorbeeld aan een IS-strijder. Deze strijder dwaalt, terwijl de strijder zelf rationeel en integer handelt conform het eigen wereldbeeld. Toch beschouwen de meesten dit als dwaling dat bestreden moet worden. Maar vanuit Bayle zou je kunnen stellen dat je door het bestrijden van het “verkeerde wereldbeeld” de tolerantie en daarmee dynamiek van verandering geweld wordt aangedaan. (Wat als diegenen met het “juiste wereldbeeld” nu eigenlijk ook het verkeerde wereldbeeld aanhangen?)
4. Moeten we tolerant zijn voor ideeën die aantoonbaar onjuist zijn, maar waarin mensen geloven? Denk eens aan diegenen die geloven dat de aarde plat is? Of denk aan de groep mensen die tegen het inenten van baby’s zijn? Of denk eens aan volgers van de terroristische groepering IS. Moeten we tolerant zijn voor intolerantie? Kunnen we tolerantie afdwingen? Wat vind jij?