Ad van Kemenade is de directeur-bestuurder van het Udens College. Hij zal ingaan op de dilemma’s, effecten en reflectie t.a.v. het Udens College als leergemeenschap voor het leven. Als voorbereidend leeswerk heeft hij een drietal mooie artikelen gegeven, waarvan wij aan jullie willen vragen om deze van te voren door te lezen. Hieronder staan de linkjes naar de artikelen. Voor diegenen die de artikelen niet via de linkjes kunnen lezen omdat ze wellicht achter een betaalmuur staan, staan twee van de artikelen ook onderaan deze pagina. De linkjes naar de artikelen zijn:

Artikel 1: https://www.volkskrant.nl/es-bfe91cab

Artikel 2: Coronadepressies onder jongeren: grote zorgen, maar vooralsnog geen harde cijfers | De Volkskrant

Artikel 3: ‘Ze leren niet alleen voor school, maar voor het leven’ | De Peel | ed.nl

---

ARTIKEL 1: ‘Je moet jongeren niet betuttelen, maar betrekken’

Jongeren stonden in deze coronacrisis lang aan de zijlijn. Wat vinden ze van Ruttes uitnodiging om opbouwende kritiek en ideeën aan te dragen?Maurits Chabot22 mei 2020, 10:00

Mert Kumru (22, jongerenvertegenwoordiger bij de VN):

‘Jongeren juichen dit initiatief toe, maar we zijn ook voorzichtig: zeggen dat ze zich moeten uitspreken is één, ernaar luisteren en zeker ernaar handelen is iets anders. Aan het begin van de coronacrisis werden we vooral toegesproken: houd je aan de regels. Er was weinig ruimte voor inbreng. Dan worden we betutteld, niet betrokken. Velen kregen het gevoel dat ze niets mochten inbrengen, dat er over en voor hen besloten werd. Dat legt een voedingsbodem voor een generatieconflict.

‘Daarom is dit een goede stap. We moeten spreken over toegang tot scholen, maar ook over de arbeidsmarkt, met vele jonge zzp’ers en hun kansloze positie op de huizenmarkt. Het is niet alleen belangrijk dat jongeren politici adviseren, maar ook dat politici hun plannen voorleggen aan jongeren en zelf ­advies inwinnen. Temeer daar de rekening van deze crisis vooral op ons bord zal belanden. Met het oog op de verkiezingen volgend jaar is het in het belang van politici om jongeren daarbij te betrekken.’

Micha de Winter (68, pedagoog, zat in werkgroep Sociale Impact Corona die het kabinet adviseerde jongeren te raadplegen):

‘Tot nu toe richtte het kabinet zich vooral op het bestrijden van het virus en op de medische aspecten. Het wordt meer van belang de ­sociale gevolgen te bekijken en daarvoor is ook het betrekken van jongeren cruciaal. Zij kampen met studieschulden, met werkloosheid, met geweld in gezinnen. Ze hebben het gevoel dat ze van alles niet mogen – niet sporten, niet naar school, niet naar buiten met vrienden – en geen inspraak hebben. Sommigen menen dat het hun probleem niet is, maar een probleem van ouderen. Ze mogen van alles niet, moeten van alles wel, en krijgen boetes bij een misstap.

‘Het is zowel voor hun mentale gezondheid als voor het ontwikkelen van hun verantwoordelijkheidsgevoel van belang dat ze regie over hun leven krijgen. Die kans was hun in eerste instantie ontnomen. Nu we van crisis- naar herstelfase gaan, is het goed hun die mogelijkheid alsnog te bieden. Een democratie draait om burgerschap.

‘Inspraak wil niet zeggen dat jongeren de 1,5-metermaatregel kunnen herzien, maar ze mogen meedenken over de inrichting van hun school of sportclub. Het gaat niet om het beïnvloeden van kabinetsbeleid, maar om lokale initiatieven. Burgemeesters en jongeren-­ werkers kunnen ideeën verzamelen in de wijken. Juist jongeren die in Kanaleneiland in Utrecht, in Amsterdam-Zuidoost of Rotterdam-Zuid in flatjes met zes broers en zussen op elkaars lip zitten en amper naar buiten mogen, moet je zien te bereiken. Deze oproep is primair aan hen gericht, en minder aan goedgebekte jongeren in het jeugdparlement of jongerenpartijen. De doelgroep zal heus geen persconferentie van Rutte kijken; dat de oproep van de premier komt, heeft vooral symbolische betekenis. Het is nu aan burgemeesters, lokale initiatieven en jongerenwerkers: je moet het zo dichtbij mogelijk organiseren.’

Bas van Weegberg (23, voorzitter FNV jong):

‘Wij nemen de handschoen die Rutte werpt graag op. Het werd hoog tijd dat jongeren erbij betrokken werden, want we verkeren al maanden in lockdown en werden tot nog toe niet gehoord. Sinds de oproep is het snel gegaan: we werken nu samen met het Landelijk Aktiecomité Studenten en de Nationale Jeugdraad om de belangen van jongeren ten tijde van de crisis te behartigen. Zo moeten we betere voorzieningen bedenken voor de talloze jonge flexwerkers die zonder opdrachten zitten.

‘Ook is eenzaamheid onder jongeren een belangrijk thema. Daarnaast werken we met de jongerenraad van de SER, met CNV-jongeren en met de Klimaatbeweging om onze plannen ingang te doen vinden bij het kabinet. Bovendien hebben we een mailbox geopend om alle individuele ideeën te verzamelen. We zijn dankbaar voor de uitnodiging, nu is het zaak om door te pakken.’

Suzanne Pappot (34, communicatiespecialist Kindertelefoon):

‘Na de schoolsluiting kregen we meer telefoontjes van jongeren die bang waren voor het virus en zorgen hadden over familie, of onzeker waren over hun voortgang op school. Ook was er een toename van problemen thuis, huiselijk geweld of ruzies. Voor sommigen werd verliefdheid ineens extra gecompliceerd.

‘Na de eerste weken bleek uit de gesprekken juist veel veerkracht en creativiteit: jongeren zijn ontzettend inventief als ze op de juiste manier worden aangemoedigd. In thuissituaties met veel ruzie bedenken ze plekken om rust te vinden. Ze zijn vindingrijk voor het bedenken van oplossingen voor hun eigen situatie. Zeker voor hun eigen leefgebied zijn zij de experts. Bovendien is het stimuleren van zelfoplossend vermogen goed voor hun ontwikkeling. Ze hebben vaak een kleine duw of vraag nodig om met ideeën te komen, maar het is van belang de goede vragen te stellen.

‘Dat lijkt simpel, maar onze vrijwilligers volgen een zeer uitgebreide cursus om dat onder de knie te krijgen. De oproep ‘lever je ideeën in’ is een begin; voor sommigen is het een stimulans, ­velen zullen toch meer aanmoediging nodig hebben.’

---

Artikel 2: Coronadepressies onder jongeren: grote zorgen, maar vooralsnog geen harde cijfers

Experts waarschuwen voor een andere epidemie die eraan komt: die van depressies, stoornissen en burn-outs onder jongeren, veroorzaakt door de lockdown. De Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) luidde de noodklok over het stijgende aantal zelfdodingspogingen onder jongeren. In hoeverre is deze noodkreet op harde bevindingen gebaseerd?

Haro Kraak 22 januari 2021, 12:19

Een verontrustend nieuwsbericht in het AD deze week: door de lockdown belanden er meer kinderen in het ziekenhuis na een zelfdodingspoging. ‘Het topje van de ijsberg’, zegt Károly Illy, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en lid van het Outbreak Management Team (OMT). ‘Het is echt een noodsignaal dat ik van de hoofden van de ic’s heb gekregen.’

Opmerkelijk, want gevraagd naar deze toename zeggen vijf van de zeven kinder-ic’s de groei niet te herkennen, de andere twee reageren niet. Woordvoerders van het Radboudumc, Sophia Kinderziekenhuis, UMC Groningen, Amsterdam UMC en Maastricht UMC zeggen dat het gaat om kleine aantallen, waaruit je niets kunt concluderen. ‘Als het van één naar twee gevallen gaat in een maand, tja, dat kan ook toeval zijn.’ 

Waar de noodkreet precies op is gebaseerd, wil de NVK niet toelichten, ondanks meerdere verzoeken. Ook GGZ-instellingen hebben ic-bedden, maar ook daar waren ze verbaasd over het nieuwsbericht. 

Epidemie

Over de psychische gevolgen van de coronacrisis verschijnen voortdurend alarmerende berichten, vooral wat jongeren betreft. Aan de vooravond van een avondklok waarschuwen experts voor de andere desastreuze epidemie die eraan komt: die van depressies, stoornissen en burn-outs. Felle tegenstanders van de maatregelen voorspellen een golf aan zelfmoorden. 

Wat klopt daar tot dusver van? Wat zeggen de laatste cijfers en onderzoeken over de lockdowndepressie van Nederland?

Sinds het begin van de pandemie houdt de gedragsunit van het RIVM de psychische gezondheid bij van 64.171 mensen, een steekproef waarin vrouwen, ouderen en hoogopgeleiden een tikje oververtegenwoordigd zijn. Bij de laatste meting, rondom de jaarwisseling, gaven de deelnemers hun leven het rapportcijfer 7,2, lager dan het hoogtepunt in juli (7,6), maar net hoger dan in april (7,1).

Jongeren

Begin januari was 85 procent van de mensen psychisch gezond, volgens een vragenlijst van het RIVM. Dat is iets minder dan voor corona. In 2019 was 88 procent van de bevolking psychisch gezond, blijkt uit cijfers van het CBS. Dat zou betekenen dat enkele honderdduizenden Nederlanders psychische klachten hebben gekregen sindsdien. Vooral jongeren worden zwaar getroffen, die rapporteren in alle onderzoeken meer eenzaamheid, slapeloosheid, lusteloosheid en angst dan andere leeftijdsgroepen.  

‘Je ziet dat de grafieken meebewegen met de maatregelen en de besmettingen’, zegt Marijn de Bruin, die het onderzoek van de RIVM-gedragsunit leidt. ‘Als de maatregelen worden aangescherpt, gaan de gevoelens van eenzaamheid omhoog en het welbevinden omlaag.’ Verschillen tussen jongeren en andere groepen bestonden al, maar worden door de effecten van de lockdown uitvergroot. 

‘De adolescentie is sowieso een turbulente periode’, zegt Marloes Kleinjan, die voor het Trimbos en de Universiteit Utrecht onderzoek doet naar het welzijn van jongeren. ‘En ook voor de coronacrisis waren er signalen dat jongeren het mentaal zwaar hebben, door onder meer prestatiedruk en stress.’ Bovendien, zegt Kleinjan, ontstaat driekwart van de psychische stoornissen voor het 21ste en de helft voor het 14de levensjaar.  

Depressie

Een op de zeven jongeren ervaart depressieve klachten, bleek in november uit onderzoek van het Amsterdam UMC, vaak gepaard gaand met paniekaanvallen. De lockdown raakt jongeren nog harder omdat het hen belet zich te ontplooien in deze cruciale fase van hun leven. Kleinjan: ‘Sociale contacten zijn heel belangrijk voor je ontwikkeling. Ouderen hebben ook behoefte aan steun en interactie, maar ze hoeven er niet meer van te leren.’

Donderdag stond er een bijzonder tragische overlijdensadvertentie in de krant voor de 14-jarige Pepijn, gymnasiast uit Amsterdam. ‘De lockdownmaatregelen verteerde hij slecht’, schreven zijn ouders, ‘hij miste contact en structuur. Hij zocht iets dat spannend was, maar waarvan zijn overmoedige puberbrein de consequenties niet kon overzien.’ 

Pepijn liep vast in het thuisonderwijs, vond het leven in lockdown saai en begon te blowen, schrijven zijn ouders in een verklaring. Hij experimenteerde met de nieuwe designerdrug 3mmc, een zeer verslavend en makkelijk verkrijgbaar legaal middel. Zijn ouders vonden hem uiteindelijk in een tentje vlak buiten de ring in Amsterdam-Noord, met naast hem een kleine barbecue die aan had gestaan. Bloedonderzoek wees uit dat hij 3mmc had gebruikt en dat zijn koolmonoxidespiegel tienmaal de dodelijk dosis bedroeg.

Zoals hij zijn er in potentie velen. Door de schoolsluiting is het ritme van jongeren en kinderen verdwenen, lopen ze leerachterstanden op en valt ook de steun grotendeels weg die ze krijgen van leraren en leeftijdgenoten. Dit gemis komt telkens harder aan bij kwetsbare groepen, bleek uit een vergelijkend onderzoek. Kleinjan: ‘Vooral jongeren in moeilijke gezinssituaties of die psychische hulp nodig hebben worden geraakt.’

Over jongeren in de psychiatrie luidde de Nederlandse GGZ in december de noodklok: vóór corona waren de wachtrijen al te lang, maar sinds de zomer stijgt het aantal jongeren dat acuut moet worden opgenomen explosief. Op sommige GGZ-locaties, vooral in de Randstad, West-Brabant en het oosten van Nederland, kwamen tot wel zestig procent meer crisismeldingen binnen. 

‘We zien een toename in het aantal maar ook de ernst van de problemen’, zegt Mariëlle Ploumen, bestuurder van GGZ Altrecht. ‘Dat gaat niet alleen om depressieve of suïcidale gedachten, maar ook om dwang-, angst- en eetstoornissen.’ 

Eetstoornissen

Een van de raadsels van de jeugdpsychiatrie in coronatijd is de opmars van eetstoornissen, soms zelfs al bij kinderen van 10 jaar. Het Amsterdam UMC had in het laatste kwartaal van 2020 vijftien kinderen die weigerden te eten of drinken onder gedwongen behandeling. In dezelfde periode een jaar eerder was dat er maar één.

‘Een eetstoornis draait om dwangmatige controle’, zegt Arne Popma, psychiater en hoogleraar jeugdpsychiatrie. ‘Dat treft jongeren die al op omvallen staan, veel stress ervaren en snel een faalgevoel hebben. Met de coronacrisis komt er zoveel onzekerheid bij – dat is voor hen onverdraaglijk. Ze denken: er is nog één ding waar ik controle over heb, en dat is eten.’

De grote zorg van Popma en Ploumen is dat niet-dringende behandelingen door de coronadrukte nu worden opgeschoven en dat de situatie daardoor onnodig verslechtert, net als in de reguliere zorg. Neem het acuut opgenomen meisje met een eetstoornis dat Ploumen onlangs binnen zag komen. ‘Als zij niet zo lang had hoeven wachten op een bed, dan was haar eetstoornis niet zo veel erger geworden.’

En de GGZ verwacht dat de situatie nog nijpender wordt, want deze cijfers zijn van vlak voor de tweede lockdown. Ook seizoensklachten zouden de stijging kunnen vergroten: in de winter hebben meer mensen depressieve gevoelens. 

Zelfmoordcijfers

Hoewel de psychiatrische zorg dus onder de druk staat, stijgt het aantal zelfmoorden niet – nóg niet in elk geval. Voorheen werden de zelfmoordcijfers slechts één keer per jaar geteld, maar door de coronacrisis verzamelt 113 Zelfmoordpreventie nu elke week het aantal zelfdodingen uit allerlei bronnen. En dat is gelijk aan eerdere jaren: zo’n vijf gevallen per dag. 

Af en toe duiken er artikelen op van mensen die onlangs zelfmoord hebben gepleegd, mogelijk gevoed door corona. In mei schreef de Volkskrantover de 52-jarige Arnaud, voor wie corona het laatste zetje was. Een week voor zijn zelfdoding appte hij zijn zus: ‘Land ligt plat, maakt me bang, ik wil vluchten.’

Een 87-jarige man sprong in september van het dak van zijn verpleeghuis in Voorburg omdat hij bang zou zijn geweest voor een tweede lockdown. Een 23-jarige topjudoka zag haar dagelijkse ritme wegvallen en wilde in een opwelling niet verder leven. Haar ouders zeiden tegen AD: ‘Ze is niet overleden aan corona, wel door corona.’

Bij al dat soort persoonlijke verhalen blijft het lastig om met zekerheid te zeggen wat er in iemands hoofd omging. En het is schier onmogelijk te zeggen of een zelfdoding niet was gebeurd zonder corona. Deskundigen manen dus tot kalmte: de verhalen zijn wellicht verontrustend, de cijfers zijn dat vooralsnog niet. 

Hulpvragen

Het aantal hulpvragen is bij 113 wel gestegen, van ongeveer 300 per dag voor corona, naar 400 of 500 per dag nu. De groei valt samen met de toekenning van het nummer 113 (eerder 0900-0113), dus dat zou een deel kunnen verklaren. Uit een data-analyse bleek 80 procent onder de dertig is en dat eenzaamheid en een gebrek aan afleiding afgelopen jaar meer werden besproken dan voorheen.

De Nederlandse zelfmoordcijfers komen overeen met onderzoeken wereldwijd. Bijna nergens steeg het aantal ten tijde van de eerste golf. Op sommige plekken, zoals Peru, Japan en Noorwegen, was er zelfs in eerste instantie een daling. Dat zou volgens sommige onderzoekers kunnen komen doordat het contrast met anderen minder groot was: opeens voelden velen zich ook angstig, neerslachtig of verveeld.

Desondanks blijven de zorgen groot, nu de lockdown maar voortduurt en de echte crisis nog zou kunnen toeslaan. Waakzaamheid is geboden, want zoals Derek de Beurs zegt, Trimbos-onderzoeker en auteur van het recente boek Mythen over zelfmoord: ‘Tijdens een financiële crisis stijgt het aantal suïcides steevast, vooral onder mannen van middelbare leeftijd.’ 

Heeft u zelfmoordgedachten? Bel gratis met 113 of chat via 113.nl.

Ben je jong en heb je een probleem, groot of klein, waarover je wilt praten? Ga naar jongerenhulponline.nl. 

---

Artikel: ‘Ze leren niet alleen voor school, maar voor het leven’

VAN HUIS UITHoe beleven een docent, een scholier en een ouder de lockdown en thuisonderwijs? In de rubriek ‘Van huis uit’ schrijven docent Irene van den Wildenberg, scholier Merle Koster en haar moeder Ankie Koster om beurten over hun ervaringen.
Vandaag: Ankie Koster.Ankie Koster 05-01-21, 10:30 Laatste update: 05-01-21, 11:09 Bron: ED

Leerachterstanden? Ja natuurlijk zijn er leerachterstanden. Zelfs de meest betrokken ouders kunnen thuis de kennis van al die docenten bij elkaar niet evenaren. Natuurlijk lopen de kinderen achterstanden op als ze niet naar school gaan, zo’n schermpje levert nou eenmaal minder verbinding op dan een leraar in de les. 

Lees ook

• PREMIUM‘De scholen dicht: mijn brein springt meteen in de regelstand’
• Hoe beleven een docent, scholier en ouder de wekenlange lockdown en thuisonderwijs?

Ook als juf, ik werk in groep 4 op basisschool Silvester-Bernadette in Helmond, had ik dit jaar een ander startpunt in vergelijking met andere jaren. Maar kinderen leren ook een hoop andere, nieuwe zaken. Het leven bestaat uit meer dan alleen schools leren.

Kinderen leren een hoop andere zaken: ze hebben digitale vaardighe­den ontwikkeld en leren omgaan met tegenval­lersAnkie Koster

Levenslessen voor de toekomst

Dochters Thara en Merle nemen nu meer verantwoordelijkheid rondom het huishouden. Ik hoef niet meer te vragen of ze even met een doekje over de tafel gaan. Ze hebben in no time digitale vaardigheden ontwikkeld en ze zijn zich nu veel bewuster van de maatschappij om hen heen. Ze leren omgaan met tegenvallers, leren stressbestendiger te worden en keuzes te maken. Het zijn levenslessen die ze meenemen de toekomst in. 

De gezelligheid van de klas en de sociale contacten worden tijdens de lockdown wel flink gemist, maar ook daarin vinden ze oplossingen, zoals bijkletsen via Teams. Whatsappen deden ze natuurlijk al veel, maar nu ook vaak met beeld: de gezelligheid hoor je dan uit hun kamer komen, terwijl ze er toch echt alleen zitten.

Kwartje echt niet gevallen

Wel zie ik dat het zwaar is voor ze. Het PTA (programma van toetsing en afsluiting), het boekje waarin staat wat er allemaal moet gebeuren voor het eindexamen, is hetzelfde als andere jaren, terwijl ze regelmatig op afstand onderwijs moeten volgen, aardig wat extra stress hebben en nu met deze lockdown nog minder lestijd zullen hebben. Ze moeten hard werken voor hun toetsen en hun voldoendes.

Even een mailtje sturen naar de docent is echt niet meer spannend nuAnkie Koster

Soms blijkt dan ineens dat een kwartje echt niet gevallen is, dat ze iets echt totaal anders begrepen hebben dan de leraar bedoelde. Gelukkig zagen ze dat dan tijdens het oefenen van examenvragen. Totaal gefrustreerd komen ze dan bij ons of bij de docent om hulp vragen. Ook daarin zijn ze makkelijker geworden, even een mailtje naar de docent sturen is echt niet meer spannend nu. Vroeger werd eerst uitgebreid overlegd of het wel belangrijk genoeg was om daarover een mail te sturen. Ze leren niet alleen voor school, maar ook voor het leven.